Na de art nouveau in 2023 staat dit jaar in het kader van de art deco!
In 2025 brengt Brussel hulde aan deze kleurrijke stroming met een uitgebreid programma uitgewerkt door Urban en visit.brussels, in samenwerking met de vzw Patrimoine & Culture, en hun talrijke partners.
Urban belicht gedurende het jaar op regelmatige momenten een thema dat verbonden is aan het jaarprogramma. Deze eerste focus richt zich op de wonderlijke wereld van film, naar aanleiding van de expo “Cinémas Art Déco te Brussel” die eind januari opent in de Sint-Gorikshallen.
In de nasleep van de Grote Oorlog kent de maatschappij een golf van vernieuwing in alle domeinen, waaronder die van de vrijetijdsbesteding, die democratischer worden. Vanaf de jaren 1920 geniet de filmkunst, een eenvoudig tijdverdrijf dat voor iedereen toegankelijk is, een ongekend succes. Deze eerste gouden jaren van de film vallen samen met de opkomst van de art deco, die zich wonderwel zal uiten in het ontwerpen van bioscoopzalen.
Moderniteit en verfijning
Tijdens het interbellum wordt de bioscoop een eigen architectuurtype en slaagt de art deco, met zijn voorliefde voor geometrische vormen, edele materialen en warme kleuren, erin om deze zalen om te vormen tot ware tempels gewijd aan de zevende kunst.
De hang naar moderniteit, onlosmakelijk verbonden met de art deco, is kenmerkend voor deze periode en brengt een golf van vernieuwing op het vlak van technologie en comfort. In de late jaren 1920 zorgen twee uitvindingen voor een revolutie in de bioscooparchitectuur: de overgang van de stomme film naar de geluidsfilm, die technische aanpassingen vereist, met name inzake akoestiek, en de uitvinding van neon, die de bioscoopgevels omtovert tot reusachtige affiches.
In Brussel verrijzen grote bioscopen in het stadscentrum, terwijl in de wijken talloze buurtbioscopen gebouwd worden. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog telt de hoofdstad maar liefst 115 bioscopen!
Wat rest nog vandaag van de Brusselse art deco-bioscopen?
Onderhevig aan mode en vernieuwing worden de bioscopen snel gemoderniseerd of verdwijnen ze zelfs. Vandaag telt Brussel nog slechts een handvol bioscoopzalen uit het interbellum.
Reden te meer voor Urban om zich in te zetten voor het behoud van deze kostbare getuigen van de eerste gouden jaren van de film. Verschillende bioscopen zijn intussen beschermd en gerestaureerd, zoals de Marivaux (1923), de Eldorado (1933) of de Movy Club (1934) in Vorst.
Achter een gevel in glas herbergt de UGC De Brouckère de prachtige art deco-zaal van de voormalige bioscoop Eldorado, ontworpen door architect Marcel Chabot. De zaal heeft haar vergulde decor behouden dat, kenmerkend voor de toenmalige koloniale propaganda, Congo met zijn exotische beeldtaal voorstelt als een Belgisch “Eldorado”. De wanden zijn versierd met bas-reliëfs die de natuur en het dagelijks leven in Congo uitbeelden, terwijl aan het plafond een reusachtige zon schijnt. De zaal werd in 1992 gerestaureerd en is beschermd sinds 1994.
De Movy Club, een van de laatste Brusselse buurtbioscopen, werd in 1997 beschermd en in 2016 door het Gewest aangekocht. Momenteel ondergaat de bioscoop een ingrijpende restauratie, ondersteund door Urban in het kader van het SVC4 (Stadsvernieuwingscontract nr. 4 - “Koningslaan”). Naast de bioscoop komt er tevens een sociaal-culturele buurtvoorziening. De heropening van het complex wordt voorzien in 2027.
Programma Art Deco Brussels 2025
Het hele jaar door biedt het programma Art Deco Brussels 2025 het publiek de kans om enkele van deze iconische Brusselse bioscopen te ontdekken.
De tentoonstelling “Cinémas Art Déco te Brussel”
In samenwerking met Urban dompelt de expo in de Sint-Gorikshallen, van 27 januari tot 11 mei 2025, de bezoeker in de magische wereld van de film tijdens het interbellum. Bekende en minder bekende Brusselse bioscopen komen in de expo aan bod, naast een immersieve installatie, getiteld “Cinémas de Bruxelles augmentés”.
Aan de expo zijn diverse nevenactiviteiten gekoppeld, waaronder exclusieve rondleidingen in het Eldorado. In het verlengde van deze expo kan je het boek van Isabel Biver lezen, waarop de tentoonstelling is gebaseerd: “Cinémas de Bruxelles”, een in 2020 herwerkte versie van het gelijknamige eerste boek over de bioscopen in de hoofdstad (uitgeverij CFC).
→ Bekijk het volledige programma op de website van de Sint-Gorikshallen
Ook niet te missen
- Iconische bioscoopzalen, het hele jaar 2025 toegankelijk
Naast het Eldorado kan je het hele jaar door genieten van filmvoorstellingen op uitzonderlijke art deco-locaties, zoals Bozar, een pareltje ontworpen door Victor Horta (1928), of het voormalige Nationaal Instituut voor Radio-Omroep (NIR), ontworpen door architect Joseph Diongre (1935-1938), op het Flageyplein.
- Unieke rondleidingen
Naast rondleidingen in het Eldorado bieden verschillende partners het ganse jaar door rondleidingen rond het thema art deco: Explore.Brussels, Korei, Brussel Babbelt, Arkadia, ARAU, Pro Velo, Itinéraires en Brussels Art Deco Society.
- Het BANAD Festival
Ook tijdens het BANAD Festival, dat van 15 tot en met 30 maart 2025 de art deco huldigt, openen talloze locaties hun deuren. Urban stelt ook zijn publicaties voor op een stand in het Salon van Restaurateurs.
Meer info over bioscopen in Brussel
Wist je dat?
De voormalige bioscoop Métropole in de Nieuwstraat, thans een winkel, bewaart het meest monumentale werk van de Franse beeldhouwer Ossip Zadkine op zijn oorspronkelijke, maar vandaag verborgen locatie.
“La Danse”, een bas-reliëf dat hij in 1930 voor de bioscoopzaal vervaardigde in opdracht van architect Adrien Blomme, werd in 2020 aan Urban geschonken om getoond te worden op een publiek toegankelijke locatie. Er wordt overwogen om het onder te brengen in het Joods Museum van België in het kader van zijn renovatie. Deze verhuis is een grote uitdaging voor Urban, gezien de kwetsbaarheid van dit imposante reliëf.
→ Meer info over de voormalige bioscoop Métropole
Publicatie : “Geschiedenis van de Brusselse bioscopen”
Urban wijdde nummer 35 van zijn collectie “Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis” aan de “Geschiedenis van de Brusselse bioscopen”. Deze publicatie verscheen in 2008 en geeft een geïllustreerd overzicht van de Brusselse bioscopen, van de eerste vertoning in 1896 tot vandaag, met inbegrip van de gouden tijd van de jaren 1930.
→ Ontdek de publicatie
Publicatie : “Lichtarchitectuur in Brussel tijdens het interbellum”
In het kader van de 19de editie van de Heritage Days / Open Monumentendagen, met als thema “Licht en Verlichting”, werd een boeiend artikel gewijd aan de lichtarchitectuur tijdens het interbellum, waarin specifiek wordt ingegaan op het revolutionaire gebruik van neon in bioscopen.
