#modernity2025 #artdeco2025
Naar aanleiding van 100 jaar art deco, zet Brussel het hele jaar door deze kleurrijke architectuurstijl in de kijker met een rijk programma dat werd samengesteld door Urban, visit.brussels en hun partners.
In deze context worden regelmatig thema's uitgelicht die aansluiten bij het jaarprogramma.
Deze 6de aflevering is gewijd aan het klein erfgoed! Met Urban (her)ontdek je de art deco in het dagelijks leven, aan de hand van kleine, vaak onopvallende architectuurparels die onze leefomgeving verrijken.
Wat is klein erfgoed?
In Brussel verstaat men onder “klein erfgoed” de sierelementen die bevestigd zijn aan de straatgevels. Het zijn alle details, aan de straatzijde, die de architectuur en meer in het algemeen de openbare ruimte, verfraaien. Ze getuigen van een bepaalde periode en van een bijzonder vakmanschap, en maken elk gebouw uniek.
Het gaat om bas-reliëfs, keramische panelen, mozaïeken, glas-in-loodramen, elementen die men aan de ingang aantreft – zoals handgrepen, deurbellen, brievenbussen – of op balkons – zoals borstweringen, balustrades, consoles... Het klein erfgoed omvat ook het schrijnwerk – deuren, ramen met vakverdeling, erkers, bewerkte kroonlijsten – tot zelfs de omheiningen van de voortuintjes.
Art deco in detail
Art deco is in wezen decoratief en verkiest materialen met uiteenlopende oppervlakken – glanzend, gestructureerd, ruw – en verkrijgbaar in rijke tinten: felle kleuren, gouden tinten, kleurengradaties, enz. De vormen zijn ofwel puur geometrisch – driehoeken, zigzaglijnen, cirkels –, ofwel geïnspireerd op de natuur, met gestileerde bloemen of zonnestralen.
Deze vormen vindt men in stenen bas-reliëfs of, vaker nog, in imitatiesteen, een populair materiaal dat steen nabootst tegen een lagere prijs. De traditionele baksteen krijgt nieuwe vormen en tinten, en verlevendigt composities met gewaagde uitsprongen. Keramiek bedekt voortaan hele gevels, met geglazuurde tegels die een mooi kleurenpalet bieden en goed bestand zijn tegen de weersomstandigheden. Mozaïek, een eeuwenoude techniek, wordt uitgewerkt in decoratieve taferelen van keramische, marmeren of glazen tegeltjes.
Sommige materialen worden pas in het interbellum verhandeld, zoals twee ambachtelijke technieken uit Wallonië: marbriet, een in de massa gekleurd opaalglas, en cimorné, gemalen marbriet dat op vers cement wordt gespoten.
Ook hout en smeedijzer worden aangewend in de hoekige stijl van de art deco: houten raamkozijnen met geometrische patronen, plat ijzer met ingekerfde oppervlakken, die in krullen of spiralen gevouwen zijn op voordeuren, waaraan vaak een lantaarn in hetzelfde materiaal wordt toegevoegd.
In deze composities worden vaak kleurrijke en gestructureerde glas-in-loodramen geïntegreerd, die het daglicht filteren en tegelijkertijd de privacy van de bewoners waarborgen.
Om het behoud van het Brusselse klein erfgoed aan te moedigen, kent Urban premies toe voor de restauratie van sierelementen van niet-beschermde gebouwen die zichtbaar zijn vanuit de openbare ruimte. Elke eigenaar kan deze vergoeding ontvangen, die 50 tot 75 % van het bedrag (exclusief btw) van de werken bedraagt. Wacht dus niet langer → Meer info
Het Gewest ondersteunt eigenaars ook via zijn adviescentrum voor particuliere woningen: Homegrade geeft technisch advies over de geplande werkzaamheden, analyseert de offertes en begeleidt bij het indienen van aanvragen voor de premie klein erfgoed. Het centrum stelt ook een register ter beschikking van meer dan 160 ambachtslieden en professionals die gespecialiseerd zijn in erfgoedrestauratie.
Programma Art Deco Brussels 2025
Tijdens het najaar nodigt Art Deco Brussels 2025 je uit om de vormen, kleuren en materialen die zo kenmerkend zijn voor deze beweging in de Brusselse wijken en straten te ontdekken. Op het programma: een tentoonstelling en boeiende rondleidingen.
TENTOONSTELLING • “Art deco & art nouveau: overeenkomsten en verschillen”
Van 20 september 2025 tot januari 2026 neemt het LAB•AN x Hotel van Eetvelde een essentiële vraag onder de loep: het verschil tussen art nouveau en art deco. Deze expo verfijnt je blik op het gebied van de architectuur en het meubilair, zodat je deze twee iconische stijlen nooit meer door elkaar haalt.
RONDLEIDINGEN • Op zoek naar art deco-parels
In de Brusselse wijken vind je heel wat klein erfgoed in art deco-stijl. Ontdek deze onvermoede pareltjes aan de hand van de vele rondleidingen die worden aangeboden door de Brusselse gidsenverenigingen, zoals Pro Velo, Korei, Itinéraires, Bruxelles Bavard, l’ARAU, Brussels Art Deco Society of Arkadia.
Ook interessant om te weten
Inventaris: een geïllustreerde catalogus van de Brusselse art deco
De Inventaris van het bouwkundig erfgoed, aangevuld door Urban, is een rijk geïllustreerde database met bijna 26.500 gebouwenfiches. Meer dan 1.900 hebben betrekking op art deco-gebouwen: zowel geklasseerde toppers als meer bescheiden, maar daarom niet minder fantasierijke realisaties.
Pedagogisch boekje: “Art nouveau of art deco?”
Dit speels boekje, ontworpen door de Erfgoedklassen, neemt je mee op een gezinswandeling. Tijdens dit traject ontdek je het grote en kleine art nouveau- en art deco-erfgoed rond de vijvers van Elsene.
Publicatie: “Kleuren en texturen”
In 2021 wijdde Urban het 34ste nummer van zijn tijdschrift “Erfgoed Brussel” aan de kleuren en texturen van de architectuur, met onder meer een artikel over Louis Tenaerts, art deco-architect bij uitstek, en een kleurenwaaier aan picturale abstracties die je diverse gebouwen in Brussel vanuit een nieuw perspectief doet herontdekken.
